25 września 2025 roku UNESCO opublikowało swój pierwszy raport poświęcony wyłącznie edukacji domowej, zatytułowany „Edukacja domowa przez pryzmat praw człowieka”. Badanie analizuje, w jaki sposób edukacja domowa wpisuje się w międzynarodowe ramy „prawa do edukacji”. Na pierwszy rzut oka dokument wydaje się neutralny i opisowy — jednak bliższe przyjrzenie się ujawnia wyraźne dążenie do silniejszej regulacji rządowej i nadzoru nad edukacją domową.
Chociaż prawo międzynarodowe nie odnosi się wprost do edukacji domowej, raport stwierdza, że państwo ma obowiązek zagwarantować jakość edukacji we wszystkich środowiskach — w tym w domach. Uznaje prawo rodziców do wyboru sposobu edukacji swoich dzieci, ale natychmiast łączy to prawo z obowiązkiem państwa do egzekwowania minimalnych standardów i odpowiedzialności.
Raport sygnalizuje kilka obaw dotyczących środowisk edukacji domowej: kwestionuje, czy domy mogą w sposób niezawodny poruszać tematy takie jak edukacja seksualna, różnorodność kulturowa, kształtowanie obywatelskości i integracja społeczna. Podkreśla postrzegane ryzyko, że dzieci edukowane w domu mogą przegapić „doświadczenia” uznawane za niezbędne do uczestnictwa w społeczeństwie.
Jedną z najbardziej uderzających rekomendacji jest obowiązkowa rejestracja osób uczących się w domu (tam, gdzie jeszcze nie obowiązuje), połączona z okresową oceną wyników nauczania, a nawet prawem do wizyt domowych lub inspekcji w skrajnych przypadkach. Sugestia jest taka, że poprzez rejestrację i inspekcję państwa mogą zapewnić „standardy jakości” nawet w prywatnej, domowej edukacji.
Z perspektywy praw rodzicielskich raport budzi niepokój: edukacja domowa jest traktowana mniej jako prawo, a bardziej jako warunkowy przywilej — przyznawany tylko tak długo, jak długo jest zgodna z normami określonymi przez państwo. Wolność rodziców do projektowania edukacji swoich dzieci zostaje tym samym podporządkowana państwowym kryteriom równości, włączenia, niedyskryminacji i spójności społecznej.
Krótko mówiąc: chociaż raport wydaje się celebrować opcję edukacji domowej, jego podstawowe przesłanie jest takie, że rządy muszą zapewnić kontrolę bezpiecznych, włączających i społecznie akceptowanych wyników edukacyjnych nawet w domu. Dla rodzin, które wybierają edukację domową z powodów wiary, wartości lub tradycji, stanowi to wyzwanie dla autonomii ich wyboru edukacyjnego.
Dyskusja na temat tego post